Bilişim Hukuku Mevzuatı
Bilişim hukukunun irtibatlı olduğu hukuk dallarının çok olması nedeniyle, bilişim hukukunu düzenleyen tek bir kanun ve buna bağlı tali mevzuat bulunmamaktadır. Bilişim hukukunu oluşturan mevzuat, birçok kanunun içine serpiştirilmiş ve bu nedenle dağınık bir görüntü sergilemektedir. Yine de bu dağınık görüntüyü “bünyesinde bilişim hukukunu ilgilendiren normlar bulunduran mevzuat” ve “bünyesinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulunduran mevzuat” olarak iki alt başlık altında toplamak mümkündür. Bünyesinde bilişim hukukunu ilgilendiren normlar bulunduran mevzuatın genel özelliği, bunların esas olarak başka hukuk dallarını düzenlemeleri, ancak yine de bünyelerinde bilişim hukukunun ilgi alanına giren normlara yer vermeleridir. İlerleyen bölümlerde gerekli oldukça söz konusu mevzuatla ilgili olarak daha detaylı bilgiler verileceğinden, bu noktada bunlardan bazılarının isimlerini zikretmek yeterli olacaktır: 6533 sayılı Avrupa Siber Suç Sözleşmesini iç hukukumuza aktaran Sanal Ortamda İşlenen Suçlar Sözleşmesinin Uygun Bulunduğuna Dair Kanun; 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu; 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu; 2803 sayılı Jandarma Teşkilat ve Yetkileri Kanunu; 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu; 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu; 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu; 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu; 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun; 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu; 4982 sayılı Bilgi Edinme Hakkı Kanunu; 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu; 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun; 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu; 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu; 6279 sayılı Çoğaltılmış Fikir ve Sanat Eserlerini Derleme Kanunu; 5411 sayılı Bankacılık Kanunu; 5464 sayılı Banka Kartları ve Kredi Kartları Kanunu; 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu; 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun; 213 sayılı Vergi Usul Kanunu; 488 sayılı Damga Vergisi Kanunu; 5147 sayılı Entegre Devre Topoğraflarının Korunması Hakkında Kanun; 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi Kontrol Kanunu; 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanunu; 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu; 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu; 6112 sayılı Radyo ve Televizyon Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun; 7201 sayılı Tebligat Kanunu; 406 sayılı Telgraf ve Telefon Kanunu; 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu.Bünyesinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulunduran mevzuatın genel özelliği ise, bunların bünyelerinde doğrudan internet ortamını veya bilişim alanını düzenlemeye yönelik normlar bulundurmalarıdır. İlerleyen bölümlerde belirtilecek hususların daha iyi anlaşılması için bu başlık altında yer alan mevzuata yakından bakmak gerekmektedir.
5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun
Kanun’un 1. maddesine göre bu yasanın amaç ve kapsamı; içerik sağlayıcı, yer sağlayıcı, erişim sağlayıcı ve toplu kullanım sağlayıcıların yükümlülük ve sorumlulukları ile internet ortamında işlenen belirli suçlarla içerik, yer ve erişim sağlayıcıları üzerinden mücadeleye ilişkin esas ve usulleri düzenlemektir.Kanun’un 2. maddesinde tanımlar başlığı altında yasada yer alan bazı kavramların tanımlarına yer verilmiştir. Buna göre;
a. Bakanlık: Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığını,
b. Başkan: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanını,
c. Bilgi: Verilerin anlam kazanmış biçimini,
ç. Erişim: Bir internet ortamına bağlanarak kullanım olanağı kazanılmasını,
d. Erişim sağlayıcı: Kullanıcılarına internet ortamına erişim olanağı sağlayan her türlü gerçek veya tüzel kişileri,
e. İçerik sağlayıcı: İnternet ortamı üzerinden kullanıcılara sunulan her türlü bilgi veya veriyi üreten, değiştiren ve sağlayan gerçek veya tüzel kişileri,
f. İnternet ortamı: Haberleşme ile kişisel veya kurumsal bilgisayar sistemleri dışında kalan ve kamuya açık olan internet üzerinde oluşturulan ortamı,
g. İnternet ortamında yapılan yayın: İnternet ortamında yer alan ve içeriğine belirsiz sayıda kişilerin ulaşabileceği verileri,
ğ. İzleme: İnternet ortamındaki verilere etki etmeksizin bilgi ve verilerin takip edilmesini,
h. Kurum: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunu,
ı. Toplu kullanım sağlayıcı: Kişilere belli bir yerde ve belli bir süre internet ortamı kullanım olanağı sağlayanı,
i. Trafik bilgisi: Taraflara ilişkin IP adresi, verilen hizmetin başlama ve bitiş zamanı, yararlanılan hizmetin türü, aktarılan veri miktarı ve varsa abone kimlik bilgilerini,
j. Veri: Bilgisayar tarafından üzerinde işlem yapılabilen her türlü değeri,k. Yayın: İnternet ortamında yapılan yayını,
l. Yer sağlayıcı: Hizmet ve içerikleri barındıran sistemleri sağlayan veya işleten gerçek veya tüzel kişileri,m. Birlik: Erişim Sağlayıcıları Birliğini,
n. Erişimin engellenmesi: Alan adından erişimin engellenmesi, IP adresinden erişimin engellenmesi, içeriğe (URL) erişimin engellenmesi ve benzeri yöntemler kullanılarak erişimin engellenmesini,
o. İçeriğin yayından çıkartılması: İçerik veya yer sağlayıcılar tarafından içeriğin sunuculardan veya barındırılan içerikten çıkartılmasını,
ö. URL adresi: İlgili içeriğin internette bulunduğu tam internet adresini,
p. Uyarı yöntemi: İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle haklarının ihlal edildiğini iddia eden kişiler tarafından içeriğin yayından çıkarılması amacıyla öncelikle içerik sağlayıcısına, makul sürede sonuç alınmaması halinde yer sağlayıcısına iletişim adresleri üzerinden gerçekleştirilecek bildirim yöntemini ifade eder.
Kanun’un ilerleyen maddelerinde ise internet süjeleri olarak adlandırılan içerik, yer ve erişim sağlayıcılarının uymaları gereken kurallar, bu süjelerin sorumlulukları ve hangi durumlarda erişimin engelleneceği ve engelleme kararının verilmesinde kimlerin yetkili ve görevli olduğu düzenlenmiştir. Kanun’un 3. maddesine göre içerik, yer ve erişim sağlayıcıları, yönetmelikle belirlenen esas ve usuller çerçevesinde tanıtıcı bilgilerini kendilerine ait internet ortamında kullanıcıların ulaşabileceği şekilde ve güncel olarak bulundurmakla yükümlüdür. Bu bilgilerin neler olduğu İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 5. maddesinde ifade edilmiştir. Buna göre ticari veya ekonomik amaçlı içerik sağlayıcıları, yer sağlayıcıları ve erişim sağlayıcıları, gerçek kişi ise adı ve soyadı, tüzel kişi ise unvanı ve sorumlu kişiler, vergi kimlik numarası veya ticaret sicil numarasını, yerleşim yeri, tüzel kişi ise merkezinin bulunduğu yeri, elektronik iletişim adresi ve telefon numarasını, sunduğu hizmet, bir merciin iznine veya denetimine tabi bir faaliyet çerçevesinde yapılıyor ise, yetkili denetim merciine ilişkin bilgileri, kendilerine ait internet ortamında, kullanıcıların ana sayfadan doğrudan ulaşabileceği şekilde ve iletişim başlığı altında, doğru, eksiksiz ve güncel olarak bulundurmakla yükümlüdür. Kanun’un 4 ve devamı maddeleri içerik, yer ve erişim sağlayıcılarının sorumluluklarını düzenlemektedir. İçerik sağlayıcı (m. 2/f ), internet ortamında kullanıma sunduğu her türlü içerikten sorumludur. İçerik sağlayıcı, bağlantı sağladığı başkasına ait içerikten sorumlu değildir. Ancak, sunuş biçiminden, bağlantı sağladığı içeriği benimsediği ve kullanıcının söz konusu içeriğe ulaşmasını amaçladığı açıkça belli ise genel hükümlere göre sorumludur. İçerik sağlayıcı, Kurum’un bu kanun ve diğer kanunlarla verilen görevlerinin ifası kapsamında; talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Kuruma teslim eder ve Kurum tarafından bildirilen tedbirleri alır (md. 4).
Yer sağlayıcı (m. 2/m), yer sağladığı içeriği kontrol etmek veya hukuka aykırı bir faaliyetin söz konusu olup olmadığını araştırmakla yükümlü değildir. Yer sağlayıcı, yer sağladığı hukuka aykırı içeriği bu Kanun’un 8. ve 9. maddelerine göre haberdar edilmesi halinde yayından çıkarmakla yükümlüdür. Yer sağlayıcı, yer sağladığı hizmetlere ilişkin trafik bilgilerini bir yıldan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 7. maddesine göre altı ay) ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla yükümlüdür. Yer sağlayıcı, Kurum’un talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Kurum’a teslim etmekle ve Kurum tarafından bildirilen tedbirleri almakla yükümlüdür (md. 5).Erişim sağlayıcı (m. 2/e), kendisi aracılığıyla erişilen bilgilerin içeriklerinin hukuka aykırı olup olmadıklarını ve sorumluluğu gerektirip gerektirmediğini kontrol etmekle yükümlü değildir. Buna karşın erişim sağlayıcı herhangi bir kullanıcısının yayınladığı hukuka aykırı içerikten, bu Kanun hükümlerine uygun olarak haberdar edilmesi halinde erişimi engellemekle; sağladığı hizmetlere ilişkin, yönetmelikte belirtilen trafik bilgilerini altı aydan az ve iki yıldan fazla olmamak üzere yönetmelikte belirlenecek süre kadar saklamakla (İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 8. maddesine göre bir yıl) ve bu bilgilerin doğruluğunu, bütünlüğünü ve gizliliğini sağlamakla; faaliyetine son vereceği tarihten en az üç ay önce durumu Kurum’a, içerik sağlayıcılarına ve müşterilerine bildirmek ve trafik bilgilerine ilişkin kayıtları yönetmelikte belirtilen esas ve usullere uygun olarak Kurum’a teslim etmekle; erişimi engelleme kararı verilen yayınlarla ilgili olarak alternatif erişim yollarını engelleyici tedbirleri almakla; Kurum’un talep ettiği bilgileri talep edilen şekilde Kurum’a teslim etmekle ve Kurum tarafından bildirilen tedbirleri almakla, yükümlüdür (md. 6).Kanun’un 7. maddesi klasik anlamda bir internet süjesi olmayan ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılarını (örneğin internet kafeleri) düzenlemektedir. Bu hükme göre bunlar, mahalli mülki amirden izin belgesi almakla yükümlüdür. İzne ilişkin bilgiler otuz gün içinde mahalli mülki amir tarafından Kurum’a bildirilir. Ticari amaçla olup olmadığına bakılmaksızın bütün internet toplu kullanım sağlayıcılar, konusu suç oluşturan içeriklere erişimin engellenmesi ve kullanıma ilişkin erişim kayıtlarının tutulması hususlarında belirlenen tedbirleri almakla yükümlüdür. Ticari amaçla toplu kullanım sağlayıcılar, ailenin ve çocukların korunması, suçun önlenmesi ve suçluların tespiti kapsamında tedbirleri almakla yükümlüdür.,
Kanun 8 ve devamı maddelerinde ise erişimin engellenmesini düzenlemektedir. Kanun 4 farklı kapsamda erişimin engellenmesini düzenlemektedir. Birincisi koruma tedbiri olarak öngörülen erişimin engellenmesi, ikincisi önleme amaçlı olarak erişimin engellenmesi; üçüncüsü kişilik haklarının internet yoluyla ihlaline bağlı olarak ilgililerin başvurusu üzerine erişimin engellenmesi ve dördüncüsü de özel hayatın gizliliğinin ihlaline yönelik yayınların erişiminin engellenmesi. Koruma tedbiri olarak öngörülen erişimin engellenmesi 8. maddede düzenlenmiştir. Buna göre internet ortamında yapılan ve içeriği katalog suçlardan birini [bunlar 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda düzenlenmiş olan intihara yönlendirme (madde 84), çocukların cinsel istismarı (madde 103/1), uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanılmasını kolaylaştırma (madde 190), sağlık için tehlikeli madde temini (madde 194), müstehcenlik (madde 226), fuhuş (madde 227), kumar oynanması için yer ve imkân sağlama (madde 228) suçları ve 25.7.1951 tarihli ve 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanunda yer alan suçlardır] oluşturduğu yönünde yeterli şüphe bulunan bir internet sitesine erişim, hakim veya mahkeme tarafından engellenebilir. 5651 sayılı Kanunun 8. maddesinin 4. fıkrasında erişimin engellenmesi kararı için aranan şartların var olduğu takdirde, idari bir makam tarafından da yerine getirilebileceği hüküm altına alınmıştır. Şöyle ki; internet yayını katalog halinde sunulan suçlardan birini oluşturduğu ve ilgili yayının içerik veya yer sağlayıcısı yurt dışında bulunması durumunda veyahut yer sağlayıcısı yurt içinde bulunsa bile, internet yayını çocukların cinsel istismarı, müstehcenlik veya fuhuş suçlarını oluşturduğu durumlarında, erişimin engellenmesi kararı re’sen Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanı tarafından verilmektedir. Alınan karar erişim sağlayıcısına kendisinden gereğini yapmasını istenmesi koşuluyla bildirilir. Buna idari tedbir olarak erişimin engellenmesi de denilmektedir. Önleme amaçlı olarak erişimin engellenmesi ise 8/A maddesinde düzenlenmiştir. Bu hükme göre yaşam hakkı ile kişilerin can ve mal güvenliğinin korunması, milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması sebeplerinden bir veya bir kaçına bağlı olarak hakim veya gecikmesinde sakınca bulunan hallerde, Cumhurbaşkanlığı veya milli güvenlik ve kamu düzeninin korunması, suç işlenmesinin önlenmesi veya genel sağlığın korunması ile ilgili bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından internet ortamında yer alan yayınla ilgili olarak erişimin engellenmesi kararı verilebilir. Cumhurbaşkanlığı veya ilgili Bakanlıkların talebi üzerine Başkan tarafından verilen içeriğin çıkarılması ve/veya erişimin engellenmesi kararı, Başkan tarafından, yirmi dört saat içinde sulh ceza hâkiminin onayına sunulur. Hakim, kararını kırk sekiz saat içinde açıklar; aksi halde, karar kendiliğinden kalkar. Kanun’un 9. maddesine göre internet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik haklarının ihlal edildiğini iddia eden gerçek ve tüzel kişiler ile kurum ve kuruluşlar, içerik sağlayıcısına ve/veya yer sağlayıcısına başvurarak uyarı yöntemi ile içeriğin yayından çıkarılmasını isteyebileceği gibi doğrudan sulh ceza hakimine başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini de isteyebilir. İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle kişilik hakları ihlal edilenlerin talepleri doğrultusunda hakim erişimin engellenmesine karar verebilir. Hakim, zorunlu olmadıkça internet sitesinde yapılan yayının tümüne yönelik erişimin engellenmesine karar vermez, yalnızca kişilik hakkının ihlalinin gerçekleştiği yayın, kısım, bölüm ile ilgili olarak verir. Ancak hakim bunun mümkün olmaması halinde internet sitesindeki tüm yayına yönelik olarak erişimin engellenmesine de karar verebilir. Özel hayatın gizliliğinin ihlaline yönelik yayınların erişiminin engellenmesi ise Kanun’un 9/A maddesinde yer almaktadır. İnternet ortamında yapılan yayın içeriği nedeniyle özel hayatının gizliliğinin ihlal edildiğini iddia eden kişiler, Kuruma doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesi tedbirinin uygulanmasını isteyebilir. Kanun erişimin engellenmesi kararının yerine getirilmesi için de bazı düzenlemeler öngörmüştür. Kanun’un 6/A maddesi ile Erişim Sağlayıcıları Birliği kurulmuştur. Birlik özel hukuk tüzel kişiliğini haizdir. Birliğin merkezi Ankara’dır. Birliğin gelirleri, üyeleri tarafından ödenecek ücretlerden oluşur. Alınacak ücretler, Birliğin giderlerini karşılayacak miktarda belirlenir. Birliğe üye olmayan internet servis sağlayıcıları faaliyette bulunamaz. Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından yerine getirilen koruma tedbiri olarak öngörülen erişimin engellenmesi kararları hariç olmak üzere, diğer erişimin engellenmesi kararları erişim sağlayıcılar tarafından yerine getirilir. Kararların uygulanması amacıyla gerekli her türlü donanım ve yazılım erişim sağlayıcıların kendileri tarafından sağlanır. Erişimin engellenmesi kararları Birliğe gönderilir. Bu kapsamda Birliğe yapılan tebligat erişim sağlayıcılara yapılmış sayılır. Kanun’un 10. maddesi Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’nun görev ve yetkilerini düzenlemiştir. Bunların neler olduğu ilerleyen bölümlerde belirtilecektir. Bu noktada belirtilmelidir ki, 5651 sayılı Kanun’a 671 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile eklenen ek madde 3 ile Telekomünikasyon İletişim Başkanlığı (TİB) 2016 yılında kapatılmıştır. Diğer mevzuatta Telekomünikasyon İletişim Başkanlığına yapılan atıflar Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna, Telekomünikasyon İletişim Başkanına yapılan atıflar Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Başkanına yapılmış sayılır.
5369 Sayılı Evrensel Hizmet Kanunu
Kanun’un 1. maddesine göre, bu yasanın amacı; kamu hizmeti niteliğini haiz, ancak işletmeciler tarafından karşılanmasında mali güçlük bulunan evrensel hizmetin sağlanması, yürütülmesi ve elektronik haberleşme sektörü ile bu Kanun kapsamında belirlenen diğer alanlarda evrensel hizmet yükümlülüğünün yerine getirilmesine ilişkin usul ve esasları belirlemektir.
Kanun’un 2. maddesinde tanımlar başlığı altında yasada yer alan bazı kavramların tanımlarına yer verilmiştir. Buna göre;
a. Bakanlık: Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığını,
b. Kurum: Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumunu,
c. Elektronik haberleşme: İşaret, sembol, ses, görüntü ve elektrik işaretlerine dönüştürülebilen her türlü verinin kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve diğer iletim sistemleri vasıtasıyla iletilmesini, gönderilmesini ve alınmasını,
ç. Evrensel hizmet: Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde coğrafi konumlarından bağımsız olarak herkes tarafından erişilebilir, önceden belirlenmiş kalitede ve herkesin karşılayabileceği makul bir bedel karşılığında asgari standartlarda sunulacak olan, internet erişimi de dahil elektronik haberleşme hizmetleri ile bu Kanun kapsamında belirlenecek olan diğer hizmetleri,
d. Evrensel hizmet yükümlüsü: Elektronik haberleşme sektöründe, ilgili mevzuatına göre Kurumca yetkilendirilmiş ve bu Kanun kapsamındaki hizmetleri sağlamakla yükümlü kılınan işletmeciyi,
e. Evrensel hizmetin net maliyeti: Bir işletmecinin, evrensel hizmet yükümlülüğünün gereklerini yerine getirmek için sağladığı durum ile hiç yükümlü olmasaydı içinde bulunacağı durum arasındaki net maliyet farkını,
f. İşletmeci: İlgili mevzuatına göre Kurumca veya bu Kanun kapsamına alınmış hizmetler bakımından ilgili diğer mercilerce yetkilendirilmiş olan işletmecileri,
g. Alt yapı: Evrensel hizmetin sağlanmasını teminen hizmetin verilebilmesi için gerektiğinde öncelikle fiziki ortamın oluşturulmasına yönelik her türlü teçhizat, ekipman, bilgisayar, yazılım ve donanımı ifade eder.
Kanun’un 3. maddesinde ise evrensel hizmetin sağlanmasında ve bu hususta yapılacak düzenlemelerde hangi ilkelerin göz önüne alınacağı belirtilmiştir. Buna göre;
a. Evrensel hizmetten, Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde yaşayan herkes, bölge ve yaşadığı yer ayırımı gözetilmeksizin yararlanır.
b. Evrensel hizmet, fert başına gayrisafi yurt içi hasıla tutarı da göz önünde bulundurularak karşılanabilir ve makul fiyat seviyesinde sunulur.
c. Düşük gelirliler, engelliler ve sosyal desteğe ihtiyacı olan grupların da evrensel hizmetten yararlanabilmesi için uygun fiyatlandırma ve teknoloji seçeneklerinin uygulanabilmesine yönelik tedbirler alınır.
d. Evrensel hizmet, önceden belirlenmiş hizmet kalitesi standartlarında sunulur.
e. Evrensel hizmetin sunulmasında ve ulaşılmasında devamlılık esastır.
5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu
Kanun’un 1. maddesine göre, bu yasanın amacı elektronik haberleşme sektöründe düzenleme ve denetleme yoluyla etkin rekabetin tesisi, tüketici haklarının gözetilmesi, ülke genelinde hizmetlerin yaygınlaştırılması, kaynakların etkin ve verimli kullanılması, haberleşme alt yapı, şebeke ve hizmet alanında teknolojik gelişimin ve yeni yatırımların teşvik edilmesi ve bunlara ilişkin usul ve esasların belirlenmesidir. Kanun’un 2. maddesine göre elektronik haberleşme hizmetlerinin yürütülmesi ve elektronik haberleşme alt yapı ve şebekesinin tesisi ve işletilmesi ile her türlü elektronik haberleşme cihaz ve sistemlerinin imali, ithali, satışı, kurulması, işletilmesi, frekans dahil kıt kaynakların planlaması ve tahsisi ile bu konulara ilişkin düzenleme, yetkilendirme, denetleme ve uzlaştırma faaliyetlerinin yürütülmesi bu Kanun’a tabidir. Kanun’un 3. maddesinde tanımlar başlığı altında yasada yer alan bazı kavramların tanımlarına yer verilmiştir. Buna göre;
a. Elektronik haberleşme: Elektriksel işaretlere dönüştürülebilen her türlü işaret, sembol, ses, görüntü ve verinin kablo, telsiz, optik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, elektrokimyasal, elektromekanik ve diğer iletim sistemleri vasıtasıyla iletilmesini, gönderilmesini ve alınmasını,
b. Elektronik haberleşme alt yapısı: Elektronik haberleşmenin, üzerinden veya aracılığıyla gerçekleştirildiği anahtarlama ekipmanları, donanım ve yazılımlar, terminaller ve hatlar da dahil olmak üzere her türlü şebeke birimlerini, ilgili tesisleri ve bunların bütünleyici parçalarını,
c. Elektronik haberleşme alt yapısı işletimi: İlgili alt yapıya ilişkin gerekli elektronik haberleşme tesislerinin kurulması, kurdurulması, kiralanması veya herhangi bir surette temin edilmesiyle bu tesisin diğer işletmecilerin veya talep eden gerçek veya tüzel kişilerin kullanımına sunulmasını,
ç. Elektronik haberleşme hizmeti: Elektronik haberleşme tanımına giren faaliyetlerin bir kısmının veya tamamının hizmet olarak sunulmasını,
d. Elektronik haberleşme şebekesi: Bir veya daha fazla nokta arasında elektronik haberleşmeyi sağlamak için bu noktalar arası bağlantıyı teşkil eden anahtarlama ekipmanları ve hatlar da dahil olmak üzere her türlü iletim sistemleri ağını,
e. Elektronik haberleşme sektörü: Elektronik haberleşme hizmeti verilmesi, elektronik haberleşme şebekesi sağlanması, elektronik haberleşme cihaz ve sistemlerine yönelik üretim, ithal, satış ve bakım onarım hizmetlerinin yürütülmesi ile ilgili sektörü,
f. Elektronik haberleşme şebekesi sağlanması: Elektronik haberleşme şebekesi kurulması, işletilmesi, kullanıma sunulması ve kontrolünü,
g. Elektronik kimlik bilgisi: Elektronik haberleşme cihazlarına tek ve benzersiz olarak tahsis edilmiş kimlik tanımını,
h. Erişim: Bu Kanunda belirtilen koşullarla, elektronik haberleşme şebekesi, alt yapısı ve/veya hizmetlerinin, diğer işletmecilere sunulmasını,
ı. Erişim yükümlüsü: Erişim sağlama yükümlülüğü getirilen işletmeciyi,
j. İnternet alan adı: İnternet üzerinde bulunan bilgisayar veya internet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan internet protokol numarasını tanımlayan adları,
k. İnternet alan adı sistemi: Okunması ve akılda tutulması kolay olan ve genelde aranan adres sahipleri ile ilişkilendirilebilen simgesel isimlerle yapılan adreslemede, karşılığı olan internet protokolü numarasını bulan ve kullanıcıya veren sistemi ifade eder.
Kanun’un 4. maddesine göre her türlü elektronik haberleşme cihaz, sistem ve şebekelerinin kurulması ve işletilmesine müsaade edilmesi, gerekli frekans, numara, uydu pozisyonu ve benzeri kaynak tahsislerinin yapılması ile bunların düzenlenmesi Devletin yetki ve sorumluluğu altındadır. İlgili merciler tarafından elektronik haberleşme hizmetinin sunulmasında ve bu hususta yapılacak düzenlemelerde aşağıdaki ilkeler göz önüne alınır:
a. Serbest ve etkin rekabet ortamının sağlanması ve korunması.
b. Tüketici hak ve menfaatlerinin gözetilmesi.
c. Kalkınma planları ve Hükümet programlarındaki hedefler ile Bakanlık tarafından belirlenen strateji ve politikaların gözetilmesi.
ç. Herkesin, makul bir ücret karşılığında elektronik haberleşme şebeke ve hizmetlerinden yararlanmasını sağlayacak uygulamaların teşvik edilmesi.
d. Aksini gerektiren objektif nedenler bulunmadıkça veya toplumdaki ihtiyaç sahibi kesimlere özel, kapsamı açık ve sınırları belirlenmiş kolaylıklar sağlanması halleri dışında, eşit şartlardaki aboneler, kullanıcılar ve işletmeciler arasında ayrım gözetilmemesi ve hizmetlerin benzer konumdaki kişiler tarafından eşit şartlarla ulaşılabilir olması.
e. Bu Kanunda aksi belirtilmedikçe ya da objektif nedenler aksini gerektirmedikçe, niteliksel ve niceliksel devamlılık, düzenlilik, güvenilirlik, verimlilik, açıklık, şeffaflık ve kaynakların verimli kullanılmasının gözetilmesi.
f. Elektronik haberleşme sistemlerinin uluslararası normlara uygun olması.
g. Teknolojik yeniliklerin uygulanması ile araştırmageliştirme faaliyet ve yatırımlarının teşvik edilmesi.ğ. Hizmet kalitesi artırımının teşvik edilmesi.h. Milli güvenlik ile kamu düzeni gereklerine ve acil durum ihtiyaçlarına öncelik verilmesi.
ı. Bu Kanunda, ilgili mevzuatta ve yetkilendirmelerde açıkça belirlenen durumlar haricinde, işletmecilerin, ara bağlantı da dahil olmak üzere erişim ücretleri ile hat ve devre kiralarını da kapsayacak biçimde, elektronik haberleşme hizmeti sunulması karşılığı alacakları ücretleri serbestçe belirlemesi.
i. Elektronik haberleşme cihaz ve sistemlerinin kurulması, kullanılması ve işletilmesinde insan sağlığı, can ve mal güvenliği, çevre ve tüketicinin korunması açısından asgarî uluslararası normların dikkate alınması.
j. Elektronik haberleşme hizmetlerinin sunulmasında ve bu hususlarda yapılacak düzenlemelerde tarafsızlığın sağlanması.
k. Teknolojik yeniliklerin kullanılması da dahil olmak üzere engelli, yaşlı ve sosyal açıdan korunmaya muhtaç diğer kesimlerin özel ihtiyaçlarının dikkate alınması.
l. Bilgi güvenliği ve haberleşme gizliliğinin gözetilmesi.
Kanun, 5 ve 6. maddelerinde bu ilkeler ışığında Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’na ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na çeşitli görevler ve yetkiler vermekte; sonraki maddelerde ise bu görev ve yetkileri somutlaştırmaktadır.
Karaaslan, R. (2017). Bilişim Hukuku. (G. Güneysu, Ed.). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
