Eğitim Türleri – Formal, İnformal Eğitim
Eğitimin değişik zamanlarda, değişik ortamlarda ve değişik biçimlerde gerçekleşen bir süreç olduğu belirtilmiştir. Bu süreç içinde kimi eğitim etkinlikleri kendiliğinden oluşan ve gelişigüzel, kimileri ise amaçlı ve planlı gerçekleştirilen etkinliklerdir. İşte eğitim süreçleri, kendiliğinden ya da amaçlı olarak oluşmasına göre formal ve informal eğitim olarak adlandırılır.
İnformal Eğitim
İnformal eğitim, yaşam içinde kendiliğinden oluşan bir süreçtir. Kişi, karşılaştığı durum ve içinde bulunduğu toplumun diğer üyeleriyle etkileşime girdiğinde farkında olmadan bir şeyler öğrenir. Bu nedenle informal eğitimin, bireyin doğumundan ölümüne değin ailede, sokakta, okulda, iş yerinde ve kitle iletişim araçları yoluyla yaşamın her alanında gerçekleştiği söylenebilir (Fidan ve Erden, 1998, s.4). O halde informal eğitim, “her an, her yerde, bir plana bağlı olmaksızın yapılan eğitim etkinlikleri” olarak tanımlanabilir.İnformal eğitimde bireyin öğrenmesi, gözlem ve taklit yoluyla gerçekleşir. Örneğin köyde yaşayan bir çocuk; tarlayı nasıl süreceğini, nasıl ekip biçeceğini, hayvanların bakımını nasıl yapacağını büyüklerini gözleyerek ve onların davranışlarını taklit ederek öğrenir. Yine bir berber çırağı, ustasının yaptıklarını gözleyip onu taklit ederek nasıl saç keseceğini öğrenir.İnformal eğitim sürecinde bireyler, doğru ve istenen davranışların yanı sıra yalan söylemek, sigara içmek, şiddete başvurmak, küfretmek, kopya çekmek gibi olumsuz davranışlar da kazanabilmektedirler. Çünkü bu eğitim süreci; plansız, kontrolsüz ve amaçsız olarak gerçekleşmektedir. Toplumlar büyüdükçe ve geliştikçe informal eğitim süreci yetersiz kalmış ve planlı eğitim gereksinimi doğmuştur. Planlı eğitim gereksinimini karşılamak amacıyla da okullar kurulmuştur. İşte okullar, bireylerde informal eğitim sonucunda oluşabilecek istenmeyen davranışların edinilmesini önleme çabası içinde olan kurumlardır (Şahin, 2006, s.11).
Formal Eğitim
Okullarda ya da kurumlarda bir plan ya da program dahilinde gerçekleştirilen eğitime formal eğitim denmektedir (Demirel ve Kaya, 2001, s.8). Formal eğitim amaçlıdır; önceden hazırlanan bir program çerçevesinde, planlı olarak ve öğretim yoluyla gerçekleştirilir. Eğitim süreci, öğretmen tarafından planlanır, uygulanır ve değerlendirilir. Böylece bireylerin davranışları önceden belirlenmiş amaçlar doğrultusunda değiştirilmeye çalışılır (Fidan ve Erden 1998, s.3; Gürkan, 2006a, s.5).Okul dışında değişik alanlarda bireyleri mesleğe hazırlamak ve meslekte iken ilerlemesini sağlamak amacıyla yapılan etkinlikler, açılan kurslar, orduda asker yetiştirme formal eğitime örnek olarak verilebilir. Bu tür eğitimin okulda yapılan eğitimden farkı; gereksinime dönük, kısa süreli olması, belli konularla sınırlandırılması ve eğitim talep eden bireylerin yaşa göre gruplandırılmamasıdır.
Formal ve informal eğitim arasındaki temel fark nedir?
Formal eğitim süreci, okulda ve okul dışında gerçekleştirilmesine göre örgün ve yaygın eğitim olarak adlandırılmaktadır. Örgün eğitim, belli bir yaş grubundaki ve aynı düzeydeki bireylere, amaca göre hazırlanmış eğitim programları yoluyla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir (Taymaz, 1992, s.3). Örgün eğitim; okulöncesi eğitim, ilköğretim,ortaöğretim ve yükseköğretimi içine alır. Örgün eğitim, aşamalılık ve süreklilik İnformal eğitim: Bir plana bağlı olmaksızın yapılan eğitim etkinlikleri. gösteren bir süreçtir. Her öğretim basamağı bir sonrakine temel oluşturur ve bir eğitim basamağını başarıyla tamamlayamayan bir öğrenci, bir üst basamağa geçemez (Gürkan, 2006a, s.5). Örneğin ilköğretim basamağına hiç girmemiş ve bu basamağı başarıyla tamamlamamış bir birey, ortaöğretim basamağına kayıt yaptıramaz. Bir öğretim basamağını başarıyla bitirenlere ise diploma ya da akademik bir derece verilir.Yaygın eğitim ise örgün eğitim sistemi içine hiç girmemiş, bu sistemin herhangi bir basamağında bulunan ya da bu basamaklardan birinden ayrılmış olan kişilere ilgi ve gereksinimleri doğrultusunda yapılan eğitimdir (Taymaz, 1992, s.3). Halk eğitim merkezlerinde çeşitli konularda açılan kurslar, resmî ve özel kurumlarda, iş yerlerinde düzenlenen hizmetiçi eğitim etkinlikleri bu kapsama girmektedir. Örgün ve yaygın eğitimin ortak noktası, eğitim etkinliklerinin planlı ve programlı olmasıdır. Aslında formal ve informal eğitim, birbirinden kesin çizgilerle ayrılamamaktadır. Kimi durumlarda aynı anda gerek informal gerekse formal eğitimin varlığından söz edilebilir (Erden, 1998, s.16).
Şenel, E. A. (2011). Eğitim Bilimine Giriş. (M. Gültekin, Ed.). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
